Web Content Display
Spała żywiczarska
Na tej podstronie dowiesz się wielu ciekawych informacji o żywicowaniu i wykorzystaniu żywicy.
Czym jest żywica ?
Żywica jest w pełni naturalną substancją organiczną wytwarzaną przez niektóre gatunki drzew i krzewów w drodze naturalnych procesów fizjologicznych. Ich rola polega głównie na ochronie drzewa przed intruzami. Żywicą drzewo potrafi zalać wgryzającego się szkodliwego owada, a w przypadku uszkodzenie mechanicznego (np. zdarcia kory i miazgi przez jelenia) zabezpieczy drzewo przed groźną infekcją chorobotwórczymi grzybami.
Naturalne wycieki żywice z czeczoty na pniu sosny, będące wyrazem obrony drzewa w walce z patogenem.
Zastosowanie żywicy
Żywica była wykorzystywana od wieków. W chinach 3000 lat temu produkowano z niej lak. Z żywicy otrzymujemy kalafonię i terpentynę które znajdziemy w większości farb i lakierów i niektórych tworzywach sztucznych. W farmakologii są składnikiem wielu lekarstw i kosmetyków. Jednym z ciekawszych zastosowań żywicy może być żywica pozyskiwana z modrzewia syberyjskiego i dahurskiego, oferowana jako pasta do żucia o właściwościach dezynfekcyjnych.
Pozyskanie żywicy nie zabijało drzew
Proces pozyskania żywicy wymagał zakładania spał żywiczarskich, czyli systematycznego ranienia drzew. Wbrew wielu ówczesnym ekologom nie było to dla tych drzew niebezpiecznym zabiegiem. Pozostawiane pasy życiowe gwarantowały utrzymanie funkcji fizjologicznych na doskonałym poziomie. Żywicowanie w Lasach Państwowych zakończono w 1993 roku, a do dziś w lasach rosną drzewa z rozległymi martwicami po spałach żywiczarskich. Martwice to powodują charakterystyczne zniekształcenie pnia doskonale widoczne na przekroju poprzecznym. Odkładające kolejne przyrosty na pasach życiowych tworzą charakterystyczne zgrubienia nazywane żartobliwie uszami Urbana.
Przekrój poprzeczny przez pień sosny żywicowanej przed rokiem 1993. Wyraźnie widać odkładające się przyrosty roczne na pasach życiowych, a także działalność patogenów grzybowych w drewnie.
Rozmiar pozyskania
W powojennej historii Lasów Państwowych prowadzono pozyskanie żywice do 1993 r., (czyli roku w którym zaprzestano żywicowania) pozyskując średniorocznie 15 tys. ton żywicy. Począwszy od połowy lat pięćdziesiątych do roku 1977 odnotowano największe natężenie żywicowania, gdzie średnioroczne pozyskanie żywicy wynosiło ponad 20 tys. ton.
Źródła żywicy
W Polsce podstawowym źródłem żywicy była żywica sosnowa pozyskiwana w toku zakładania spał żywiczarskich. Źródłem uzupełniającym była ekstrakcja żywicy z karpiny (pni sosnowych pozostałych po ścince drzew), które po kilku latach dojrzewania wydobywano z ziemi i przewożono do destylarni. Pozyskiwano także niewielkie ilości żywicy modrzewiowej (z otworów nawiercanych ukośnie w głąb pnia modrzewia), oraz jodłowej (pozyskiwanej za pomocą strzykawek z pęcherzy żywicznych zlokalizowanych w korze).
Polska, zrębowa metoda żywicowania
Założenia tej metody opracowano już w okresie międzywojennym w Instytucie Badawczym Leśnictwa, doskonaląc w okresie powojennym. Żywicowanie powiązano z użytkowaniem rębnym (żywicowano drzewa przeznaczone w najbliższych latach do wyrębu), wypracowano obiegi żywicowania (liczbę lat w którym prowadziło się żywicowanie), określono szereg elementów technicznych spały (stopień ospałowania, kierunek nacinania spały, kąt nacięcia, formy nacięcia), oraz częstotliwość zabiegów (wykonywania nacięć i zbioru żywicy).
Schemat spały żywiczarskiej, źródło: Instrukcja Żywicowania zatwierdzona do użytku służbowego przez Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych, W-wa 1987.
Opracowano szereg wysoce specjalistycznych narzędzi umożliwiających wydajne żywicowanie. Dziś odeszły one do lamusa, a zobaczyć możemy je tylko w muzeach i izbach leśnych. Najbliższym miejscem gdzie można obejrzeć imponującą kolekcję tych narzędzi jak również świeżo naciętą spałę jest izba leśna przy siedzibie Nadleśnictwa Opole.
Fragment ekspozycji poświęcony żywicowaniu w Izbie Leśnej przy siedzibie Nadleśnictwa Opole.
Bursztyn to też żywica
Od wieków pożądany i podziwiany bursztyn jest niczym innym niż kopalną formą żywicy, która wyciekła z drzew w dawnych epokach geologicznych.
Asset Publisher
Choinka dla życia: podaruj krew, odbierz świąteczne drzewko
Choinka dla życia: podaruj krew, odbierz świąteczne drzewko
Święta Bożego Narodzenia to szczególny czas miłości, bliskości oraz wzajemnego obdarowywania. W tym wyjątkowym okresie zastanawiamy się także jaką choinkę wybrać. Honorowi Dawcy Krwi mogą otrzymać świąteczne drzewko w podziękowaniu za ofiarowaną krew. Już czwarty raz Lasy Państwowe przygotowały akcję promującą ideę honorowego krwiodawstwa. Wszystkim, którzy 18 grudnia 2024 r. oddadzą krew w jednym z Regionalnych Centrów Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, leśnicy podziękują, wręczając świąteczne, „żywe” drzewko.
W poprzednich edycjach akcji, każdego roku leśnicy przekazali ok. 5 tysięcy świątecznych drzewek honorowym dawcom krwi. Podobnie jak w ubiegłych latach, akcja odbędzie się w wielu punktach w całej Polsce: w siedzibach wszystkich regionalnych centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa oraz w innych lokalizacjach. Szczegółowe informacje i mapa, gdzie można oddać krew w ramach akcji, dostępne są na stronie:
- Święta Bożego Narodzenia to wyjątkowy czas, na który wielu z nas czeka przez cały rok. To dni pełne rodzinnej atmosfery, które chcemy spędzić wśród bliskich, ciesząc się sobą i oddając świątecznym tradycjom, wśród których choinka zajmuje szczególne miejsce. Święta to też czas refleksji i dzielenia się swoimi przemyśleniami. Zanim jednak podzielimy się opłatkiem, możemy również podzielić się krwią - stanowiącą najcenniejszy dar, jaki człowiek może podarować drugiemu człowiekowi. Dar, który może uratować komuś życie. Dla nas, leśników, niesienie wsparcia wszystkim tym, którzy jej potrzebują stanowi element misji, która przyświeca każdemu z nas w codziennej pracy - podsumował Witold Koss, dyrektor generalny Lasów Państwowych.
Krew jest wyjątkowym darem, którego nie można sztucznie wyprodukować. Jest potrzebna każdego dnia, nie tylko w sytuacjach zagrożenia życia, ale też w leczeniu niedokrwistości towarzyszącej wielu chorobom. Krew jest lekiem, którego nie da się zastąpić żadną inną substancją – dlatego tak ważne jest, by zdrowe, pełnoletnie osoby dołączały do grona honorowych dawców krwi i niosły bezinteresowną pomoc pacjentom wymagającym leczenia krwią lub jej składnikami.
- Cieszę się, że kolejny raz społeczność leśników otacza wdzięcznością wyjątkową grupę społeczną - honorowych dawców krwi. Podziękowania za ofiarowaną honorowo krew w postaci żywego drzewka z pewnością umilą krwiodawcom ten szczególny bożonarodzeniowy czas spędzany w gronie najbliższych. Zaangażowanie Lasów Państwowych w promowanie honorowego krwiodawstwa jest przykładem wysokiej odpowiedzialności społecznej, czynienia dobra i współpracy w ramach ratowania zdrowia i życia drugiego człowieka. Wierzę, że świąteczna akcja Choinka dla życia przyczyni się do pozyskania nowych honorowych dawców krwi oraz samej krwi, tak bardzo potrzebnej do niesienia pomocy pacjentom - powiedział Sebastian Twaróg, p.o. dyrektor Narodowego Centrum Krwi.
***
Jakie warunki trzeba spełnić, by móc oddać krew i jej składniki
- wiek pomiędzy 18. a 65. rokiem życia,
- waga co najmniej 50 kilogramów,
- w ciągu ostatnich 4 miesięcy nie wykonano akupunktury, tatuażu, przekłucia uszu lub innych części ciała, zabiegów operacyjnych, endoskopowych i innych diagnostycznych badań (np. gastroskopii, panendoskopii, artroskopii, laparoskopii) oraz nie poddano się leczeniu krwią lub jej składnikami.
W dniu oddania krwi
- trzeba być wyspanym i wypoczętym,
- trzeba być zdrowym, nie mieć oznak przeziębienia i nie przyjmować żadnych leków (nie dotyczy to antykoncepcji),
- należy zjeść lekkostrawny, niskotłuszczowy posiłek,
- wypić ok. 2 l płynów, np. woda, soki (w ciągu 24 godzin przed pobraniem),
- ograniczyć palenie papierosów i nie pić alkoholu, również w dniu poprzedzającym oddanie krwi,
- mieć przy sobie dokument ze zdjęciem stwierdzający tożsamość, najlepiej dowód osobisty.
Czego możemy się spodziewać
Samo pobranie 450 ml krwi pełnej (tyle pobiera się jednorazowo) trwa ok. 10 minut. Jednak zanim oddamy krew czeka nas wypełnienie ankiety kwalifikującej do honorowego oddania krwi, rejestracja oraz badanie i wywiad lekarski.
Więcej informacji jest dostępnych na stronach internetowych: Narodowego Centrum Krwi, Centrów Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, ogólnopolskiej kampanii społecznej „Twoja krew, moje życie”.
***
Skąd się biorą choinki?
Bożonarodzeniowe drzewka, dostępne u leśników, pochodzą ze specjalnych plantacji choinkowych. Lasy Państwowe nie pozyskują choinek na uprawach leśnych albo w podszytach, czyli niższych piętrach lasu. Plantacje choinkowe zakłada się tam, gdzie „tradycyjny” las nie może rosnąć, np. pod liniami energetycznymi. Wiele nadleśnictw, w ramach akcji „Choinkobranie” umożliwia zainteresowanym wybór drzewka bezpośrednio w terenie, gdzie można je sobie samemu wybrać i wyciąć. Dzięki temu, że choinki są pozyskiwane „na bieżąco”, ograniczana jest do minimum liczba niewykorzystanych drzewek. W bieżącym roku, w akcję włączyły się m.in. niektóre nadleśnictwa z terenu RDLP we Wrocławiu oraz inicjator akcji - Nadleśnictwo Gdańsk.
Święta, święta i po świętach, a co z choinką?
Gałązki choinkowe mogą przydać się w ogrodzie. W całości, jako osłona przed przymrozkami, albo rozdrobnione - w formie zrębków, stanowiąc naturalny nawóz dla roślin preferujących kwaśny odczyn gleby (np. borówki amerykańskiej, azalii, różaneczników, itp.). Zastosowań tych jest naprawdę wiele i ewaluowały one na przestrzeni lat. Dawniej wierzchołek świerkowej choinki był wykorzystywany w kuchni i robiono z niego tzw. firletkę, czyli mątewkę przydatną podczas gotowania np. zup czy sosów. Warto też poeksperymentować i pozwolić sobie na „degustację choinki” w określonych formach.
- Tu chciałabym uwrażliwić, że chodzi o takie drzewko bożonarodzeniowe, które wzrastało z dala od szeroko pojętej chemii (tzn. bez nawożenia oraz rosnące w otoczeniu zieleni - czyli w lesie). Fanom naturalnych aromatów mogą posmakować małe pączki, rosnące na gałązkach świerka. Konsystencja ich jest podobna do gumy do żucia, a smak lekko kwaskowy. Zawierają one ponadto sporo witaminy C. Natomiast gałązki można wykorzystać na kilka sposobów, np. jako dodatek do herbaty. Z suszonym jabłkiem, plasterkiem pomarańczy i miodem taki wywar z pewnością będzie wyjątkowo smakować. Napój pozytywnie może wpłynąć na naszą odporność, zwłaszcza gdy borykamy się z przeziębieniami. Wywar z gałązek świerkowych może też działać kojąco w trakcie kąpieli. W kosmetyce dość często spotyka się produkty, w których składzie znajdziemy komponenty pochodzące z drzew iglastych (np. maść sosnowa, sole i olejki do kąpieli). Nie sposób wymienić wszystkich zastosowań „poświątecznej” choinki, a jeśli już chcemy coś z niej „przyrządzić” to pamiętajmy, że drzewko musi pochodzić z pewnego źródła. Naturalnie wyhodowane drzewko z lasu można wykorzystać naprawdę na wiele sposobów - wyjaśnia Ewelina Fabiańczyk z Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Zielonej Górze (RDLP).
Jeśli zaś nie chcemy eksperymentować z choinką po świętach, pozostanie nam tradycyjna forma utylizacji. Firmy zajmujące się odbiorem odpadów mają zazwyczaj wyznaczone dni, kiedy odbierają choinki - wystarczy wówczas takie drzewko zostawić przy koszu na odpady. Możemy także oddać drzewko w Punkcie Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych jako odpad biodegradowalny.
